viernes, 19 de octubre de 2012

Introdución á Documentación Informativa



RESUMO

A documentación informativa é unha  ferramenta clave tanto no proceso de elaboración de noticias como no día a día das empresas de comunicación. A súa importancia multiplícase conforme se multiplica tamén o caudal de información que circula no mundo, con taxas de crecemento exponenciais da man da eclosión da internet. Os principios, características e función desa rama de coñecemento son obxecto dunha investigación na que se conclúe que a relación entre xornalista e documentalista debe ser cada vez máis estreita.

PALABRAS CLAVE

Documentación , Xornalismo, Información,  Ciberxornalismo

ABSTRACT

Informative documentation is a key tool in the news elaboration proccess and everyday in the media. Its importance is multiplied as the flow of information circulating around the world does so, with exponential growth rates with the internet birth. The principles, characteristics and function of this branch of knowledge are object of investigation from which it is concluded that the relationship between journalist and documentalist is and should be closer.

KEYWORDS

Documentation, Journalism, Information, Digital journalism







INTRODUCCIÓN

A información é un importante recurso e a materia prima base do xornalismo, e como tal debe ser obtida, transformada e distribuída. No pasado puidera darse a figura do xornalista autosuficiente, que por desenvolver o seu labor nun marco temático e territorial reducido sería quen de producir noticias sen  contar apenas con referencias externas. Pero iso pertence a un mundo que xa non existe. A profesión require hoxe procesar cantidades inxentes de información é xa non é válido o recurso de apelar á memoria ou aos  datos contidos nunha enciclopedia. De aí xorde a necesidade da documentación informativa. O concepto en si mesmo, as funcións e características son o  obxecto do presente traballo.

CONCEPTO

Existen numerosas definicións que sintetizan o significado do concepto 'documentación', sen que exista consenso entre os investigadores e os profesionais sobre unha que se poda considerar máis completa ou correcta. A efectos do presente traballo se vai acotar o termo á formulación de Elea Giménez Toledo(2007, 15) por resultar especialmente concisa e omnicomprensiva: é unha disciplina científica que trata de recopilar, almacenar, analizar e difundir información contida en distintos tipos de documentos, co obxectivo de que sexa accesible a calquera que poda necesitala.

Se completamos e acotamos o concepto inicial de 'documentación' ao eido concreto da documentación informativa se pode aplicar outro enunciado, desta vez do profesor López Yepes (1981): “aquela parte da documentación que ten por obxecto o estudo do proceso de transmisión de fontes para a obtención de novos coñecementos na investigación da comunicación social, e no traballo no seo da empresa informativa”.

PRINCIPIOS

A partir das definicións anteriores, podemos sentar uns principios que poden ser universalmente aceptados:

-É unha disciplina científica porque dispón dunha metodoloxía propia, técnicas sistematizadas e desenvolvemento no eido investigador.

-Transcende do mundo teórico, pois ten aplicacións prácticas sobre a información contida en todo tipo de soportes documentais.

-Dá lugar á organización de centros de documentación dentro das empresas informativas, nas que os documentalistas manexan fontes de información temática que serven para a producción de noticias.

CARACTERÍSTICAS DA INFORMACIÓN NA ACTUALIDADE

A revolución tecnolóxica das últimas décadas supuxo un cambio radical de todos os procesos productivos nos medios de comunicación, e posteriormente transformou un mundo que parecía inamovible: o tráfico de información deixou de ser patrimonio exclusivo do tecido mediático e pasou a ser un universo aberto a calquera persoa cun ordenador. O cambio é tan profundo que ameaza a supervivencia da prensa máis tradicional. 

Con todo, hai moitos aspectos positivos para confrontar cos negativos. Hoxe é posible elaborar e transmitir información con maior rapidez e con maior calidade ca nunca. Esa información pode ser actualizada e ampliada continuamente.  Hai unha explosión de novos medios que aproveitan as posibilidades do dixital. A prensa escrita, a radio e a televisión romperon os moldes que os encorsetaban e multiplicaron as posibilidades de informar. Ao tempo, romperon as barreiras físicas dos mercados nos que estaban presentes e acadaron presenza universal, polo menos potencialmente. Xurdiu, ademais, un novo xeito de informar da man do ciberxornalismo, que permite facer o mesmo papel que os medios tradicionais pero a un custe notablemente inferior. Polo tanto, non so hai que ver o novo panorama con pesimismo.

A revolución tecnolóxica favoreceu -esta vez si nidiamente- ao ámbito da documentación. Nunca foi tan sinxelo acceder a un volumen tan elevado de datos como na actualidade, aínda que a inxente cantidade de documentos aos que se pode acceder é posiblemente o maior  problema co que nos atopamos: ás veces é difícil entre a información útil, a actualizada e a solvente daquela que non o é. Isto abre novos campos de traballo no campo da documentación.

FUNCIÓNS

Tendo en conta todo o anterior, podemos concretar as funcións do documentalista/centro de documentación nos seguintes epígrafes:

-Localizar  información tanto propia como a dispoñible en fontes externas.

-Organizar e conservar con sistemática científica todo o material que se xulgue de interese en función do campo de traballo no que se mova.

-Identificar necesidades futuras para ter cubertas cando se presenten.

-Coa imparable proceso de expansión das novas tecnoloxías da información abríuse un campo de traballo inmenso no eido da documentación. O papel do documentalista adquire un maior relieve como creador de contidos. O ciberxornalismo dá auténtica proxección aos recursos de documentación: entramos no territorio do hipertexto e agora ampliar contidos, contextualizalos, ofrecer antecedentes, expoñer casos similares…. está ao alcance dun clic, e cun uso solvente da Documentación Informativa é como se poderá crear valor engadido para unha información, e por ende a un informador e a un medio de comunicación.

FINALIDADE

O bo manexo das fontes de documentación representa un valor engadido para os profesionais da información. Un uso eficiente dos recursos permite conseguir  os mellores datos co menor investimento de tempo. E para que? Os beneficios son patentes:

-Verificación de datos para evitar erros.

-Obter antecedentes dun feito noticioso.

-Contar anticipadamente con material para preparar e orientar unha información .

-Contextualizar e relacionar casos.

-Localización de fontes.

-Acceso a información especializada para dar profundidade a un traballo.

-Conservar ben sistematizada a documentación que se considere valiosa.

O xornalista cumple moitas veces na actualidade funcións de documentalista, aínda que o profesional da documentación continúa a ser insustituible, como se pode comprobar nas empresas de comunicación (agás nas de moi pequeña dimensión). Para as canles de televisión e de radio o traballo dos documentalistas é absolutamente indispensable, e é unha peza clave para crear información como se demostra no caso da documentalista e xornalista Ángeles Afuera, Premio Antena de Oro 2012.

CENTRO DE DOCUMENTACIÓN NUN MEDIO: 
FUNCIÓNS CARACTERÍSTICAS E FINS

Os medios de comunicación son ao mesmo tempo productores e receptores de información, polo que os seus centros, servizos ou equipos de documentación teñen un labor dobre: por unha parte a xestión e creación dun arquivo do material propio (no soporte que sexa), e por outra a selección, sistematización e salvagarda de todo o que chega de fóra (en soportes tamén diversos). A finalidade básica é a de ser gardián e memoria do medio e facilitar o uso e explotación de todo o material documental, tanto por parte dos profesionais do mesmo, como -cada vez máis- por usuarios externos. Pensemos neste sentido no habitual que é a consulta ás hemerotecas que os xornais poñen a disposición dos lectores coas edicións dixitais, un servizo do que mesmo que pode obter rendabilidade económica. Un caso paradigmático é o do diario 'La Vanguardia'.

Para que un centro de documentación sexa realmente útil nun medio debe reunir os seguintes requisitos:

-Ter criterios de traballo adaptados ás necesidades do medio.  Iso require unha implicación activa nas rutinas de producción.

-Capacidade de identificación das necesidades de información mesmo antes de que xurda a demanda. Evidentemente, a segunda parte da identificación é a posta en práctica das medidas que permitan cubrir as lagoas detectadas.

-Axilidade na resposta cando se demande documentación. Dado o ritmo de traballo dos medios, é un requisito imprescindible para que sexa de verdade útil e rendible.

-Adaptación constante ás novas tecnoloxías. Xa se ten comentado anteriormente que a innovación é unha constante nos procesos produtivos dos medios de comunicación, e os centros de documentación teñen que levar o paso acompasado. Temos un exemplo desa necesidade nas empresas informativas do mundo televisivo. En moi poucos anos incorporaron e desbotaron equipos de gravación e edición en varios formatos de vídeo, xubilados por obsolescencia moito antes de esgotar a súa teórica vida útil.

MAPA CONCEPTUAL




1 comentario:

  1. Está ben a proposta, clara e concisa, pero, non sei, parece máis entresacada da propia experiencia que dunha certa e algo sistemática consulta de distintas fontes, quizás por iso non hai fontes documentais ao final do traballo; aínda que se menciona a Elea Giménez nen a López Yepes, que sí deberían formar parte dun apartado esencial en calquera tipo de traballo como é a documentación.
    Os aspectos manexados delimitan cuestións xerais, que están aí e que forman parte da linguaxe do profesional, pero quizás esa experiencia poderíase ver completada a partir das distintas finalidades que se apuntan sobre a relevancia da documentación na difusión de información, ou na difusión de calquera coñecemento.
    ¿Por qué o mapa conceptual está só baseado no centro de documentación dos medios?

    ResponderEliminar

Comentar es gratis: